Problem szefa i pelnomocnika

Umowy udziałowe, takie jak np. akcje zwykłe, stanowią roszczenia udziału w zyskach i aktywach przedsiębiorstwa. Akcje są przedmiotem specyficznego rodzaju ryzyka nadużycia, nazywanego problemem szefa i pełnomocnika. Jeśli dyrektorzy są właścicielami jedynie niewielkiej części firmy, którą zarządzają, to szefami tej firmy są akcjonariusze, będący w posiadaniu większości akcji, członkowie zarządu zaś są pełnomocnikami akcjonariuszy. Odrębność własności oraz zarządzania prowadzi do ryzyka nadużycia, ponieważ dyrektorzy zarządzający firmą (pełnomocnicy), którzy mają mniejszą motywację do maksymalizowania zysków niż akcjonariusze-właściciele (szefowie), mogą działać przede wszystkim we własnym interesie. Aby lepiej zrozumieć problem szefa i pełnomocnika, przypuśćmy, że twój przyjaciel Steve zwrócił się do ciebie z propozycją zostania cichym wspólnikiem w jego spółce zajmującej się sprzedażą lodów4. Uruchomienie spółki wymaga inwestycji w wysokości 10000 dol., ale Steve ma tylko 1000 dol. Ty obejmujesz zatem udział w kapitale założycielskim w wysokości 9000 dol., co daje ci prawo do 90% własności firmy, podczas gdy Steve ma tylko 10%. Jeśli Steve będzie ciężko pracował i produkował smaczne lody, utrzymywał sklepik w czystości, uśmiechał się do wszystkich klientów i śpieszył się z ich obsługą, po odliczeniu wszystkich wydatków (w tym pensji Steve’a) sklepik przyniesie 50000 dol. zysku rocznie, z czego Steve otrzyma 10% (5000 dol.), a ty 90% (45000 dol.).